Text Size
Friday, March 29, 2024
Top Tab Content

อานาปานสติสมาธิ


การปฏิบัติอานาปานสติสมาธิ 

ขั้นตอนทำความสงบจากลมหายใจ
 
ขั้นตอนที่ ๑
นั่งในท่าที่สบายที่สุด  แล้วทำใจให้สงบโดยระงับความยุ่งยาก ความขัดข้อง ความรัก ความห่วง ความกังวล ความดีใจ ความโกรธ ความเสียใจ ความต้องการ ความสงสัย ฯลฯ ด้วยวิธีการ "ลืมมันเสียชั่วขณะ" หรือถ้าลืมสิ่งต่าง ๆ ไม่ได้ ก็ทำใจเสียใหม่ว่า "เรามีตัวคนเดียวในโลกที่นั่งอยู่ตรงนี้เท่านั้น" แล้วทำใจให้สงบ ไม่ยุ่งยากอีกต่อไป

ขั้นตอนที่ ๒
ใช้ สติ ระลึกรู้ลมหายใจเข้าออกแต่อย่างเดียว ไม่นึกถึงอะไรทั้งสิ้น บริกรรมภาวนาว่า "พุทธ" เมื่อหายใจเข้า "โธ" เมื่อหายใจออก หรือจะใช้คำอื่นตามความพอใจ

ขั้นตอนที่ ๓
เมื่อนั่งไปจนรู้สึกว่าจิตใจไม่วุ่นวายและมีความสงบเกิดขึ้นบ้างเล็กน้อยแล้ว ใช้สติจับอยู่ที่ปลายจมูกตรงจุดลมหายใจเข้าและออกกระทบ อย่าให้ซัดส่ายไปทางใด

ขั้นตอนที่ ๔
เมื่อรู้สึกว่า มีความสงบอันมั่นคงเกิดขึ้นแล้ว ต้องดำเนินการดังต่อไปนี้
๑. ระวังอย่าให้เผลอสติ กำหนดให้สติจับไว้ตรงปลายจมูกให้มั่นคงยิ่งขึ้น
๒. ทำลมหายใจให้ละเอียดยิ่งขึ้นกว่าปกติ
๓. ปรับอินทรีย์ ให้มีความสม่ำเสมอกัน

ขั้นตอนที่ ๕
อินทรีย์ ๕ ที่จะต้องทำการปรับให้มีความสม่ำเสมอกันคือ
๑. ศรัทธินทรีย์ คือความเลื่อมใสในการตรัสรู้ หรือความเชื่อในพระธรรมคำสั่งสอนขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
๒. วิริยินทรีย์ คือความเพียรชอบ ๔ ประการ ได้แก่ เพียรป้องกันมิให้อกุศลเกิด  เพียรละอกุศลที่เกิดขึ้นแล้ว เพียรทำความสงบต่อไป  เพียรรักษาความสงบที่เกิดขึ้นแล้วให้คงอยู่และแก่กล้ายิ่งขึ้น
๓. สตินทรีย์ คือการระลึกรู้อารมณ์ ในการทำกัมมัฏฐาน คือ สติ จับอยู่ตรงปลายจมูกที่ลมหายใจเข้า-ออก กระทบ
๔. สมาธินทรีย์ คือความตั้งใจมั่น ไม่ซัดส่าย ไปทางอื่นโดยตั้งใจที่จะทำกัมมัฏฐานให้บรรลุผล แม้จะมีอุปสรรคใด ๆ ก็จะไม่ละหรือเลิก
๕. ปัญญินทรีย์ คือ ปัญญาที่นำมาใช้ในการประกอบกุศลกรรมที่กำลังทำอยู่

ขั้นตอนที่ ๖
เมื่อเกิดมีความสงบอันมั่นคง ซึ่งประกอบด้วย องค์ ๕ เกิดขึ้นแล้ว ต้องพิจารณาองค์ประกอบแต่ละตัวคือ
๑. วิตกเจตสิก หมายถึง การยกจิตขึ้นสู่อารมณ์ หรือการตรึกนึกคิดในอารมณ์
๒. วิจารเจตสิก หมายถึง การพิจารณาอารมณ์ของกัมมัฏฐาน
๓. ปีติเจตสิก หมายถึง ความอิ่มเอิบซาบซ่านไปทั่วกาย
๔. สุขเวทนาเจตสิก หมายถึง ความสุขกายและสุขใจที่ไม่เคยได้รับมาก่อนในชีวิต
๕. เอเกัคคตาเจตสิก หมายถึง การตั้งมั่นไม่ซัดส่ายไปทางใด

ขั้นตอนที่ ๗
ทำความชำนาญ ๕ ประการ ให้เกิดขึ้นคือ
๑. ทำความชำนาญในการเข้าสมาธิ
๒. ทำความชำนาญในการดำรงอยู่ในสมาธิ ตามระยะเวลาที่กำหนด
๓. ทำความชำนาญในการพิจารณา องค์ฌานทั้ง ๕
๔. ทำความชำนาญในการออกจากสมาธิ
๕. ทำความชำนาญในการกำหนดองค์ฌานให้เกิดขึ้น

รูปกัมมัฏฐาน
 
            ผู้ทำ อานาปนสติสมาธิ ถึงปัญจมฌาน เต็มที่แล้ว จะทำกสิณ ๑๐ ได้โดยปฏิบัติดังนี้
ขั้นตอนที่๑
            เข้าดำรงอยู่ใน อานาปนสติสมาธิ ขั้นสูงสุด แล้วละอารมณ์อานาปนสติสมาธิทิ้งเสีย
ขั้นตอนที่๒
            กำหนดอารมณ์ของ กสิณ ที่ต้องการทำให้เกิดขึ้นพร้อมด้วยบริกรรมภาวนา
ขั้นตอนที่๓
            ใช้สติกำหนดหรือเพ่งอยู่ที่ บริกรรมนิมิต อย่าไปไหน
ขั้นตอนที่๔
            ปรับ อินทรีย์ ๕ ให้มีความสม่ำเสมอกัน
ขั้นตอนที่๕
            ละองค์ฌาน ตัวที่ไม่ต้องการแต่ละขั้นตอน ตามความสูงของสมาธิที่ต้องการ
ขั้นตอนที่๖
            เมื่อทำถึงขั้น ปัญจมฌาน แล้วละบริกรรมภาวนาเสีย คงไว้แต่อารมณ์ของกสิณ ที่ทำ
ขั้นตอนที่๗
            ฝึกทำความชำนาญ คือวสี ต่อไปจนมีความแก่กล้า

อรูปกัมมัฏฐาน
 
            ๑. อากาสานัญจายตนฌาน
๑.๑ ทำความสงบประเภทกสิณ ถึงปัญจมฌาน
๑.๒ ใช้ สติ เพ่งอยู่ที่ นิมิต ปล่อยอารมณ์ของกสิณ กำหนดอารมณ์ใหม่ อากาศบัญญัติ
๑.๓ บริกรรมภาวนา อากาโสอนนฺโต (อากาศไม่มีที่สิ้นสุด ๆ )
            ๒. วิญญาณัญจายตนฌาน
๒.๑ ทำความสงบในขั้น อากาสานัญจายตนฌาน
๒.๒ ปล่อยอารมณ์ของ อากาสานัญจายตนฌาน
๒.๓ บริกรรมภาวนาว่า วิญญาณํ อนนฺตํ (ตัวนี้รู้ว่าวิญญาณไม่มีที่สิ้นสุดนั้นมาเป็นอารมณ์)
            ๓. อากิญจัญญายตนฌาน
๓.๑ ทำความสงบในขั้น วิญญาณัญจายตนฌาน
๓.๒ ปล่อยอารมณ์ของ วิญญาณัญจายตนฌาน
๓.๓ บริกรรมภาวนาว่า นตฺถิ กิญฺจิ  (นิดหนึ่งก็ไม่มี หน่อยหนึ่งก็ไม่มี)
            ๔. เนวสัญญานาสัญญายตนฌาน
๔.๑ ทำความสงบในขั้น อากิญจัญญายตนฌาน
๔.๒ ปล่อยอารมณ์ของ อากิญจัญญายตนฌาน
๔.๓ บริกรรมภาวนาว่า เอตํสนฺตํเอตํปณีตํ  (สงบหนอ ประณีตหนอ)

จากหนังสือ
คู่มือการปฏิบัติอานาปนสติสมาธิ และกฎแห่งธรรมชาติ
สำนักพุทธศาสตร์โลกและธรรม 
ท่านอาจารย์พันตำรวจเอก (พิเศษ) บุญเพ็ญ แขวัฒนะ เป็นเจ้าของสำนัก



มีผู้อ่านจำนวน : 26798 ครั้ง


backbutton
gototop
back2home_style3 go2contentstore_style03
Bottom Tab Content

Who's Online

We have 3 guests and no members online